3 maja 1791 Sejm Wielki uchwalił pierwszą w Europie i drugą na świecie ustawę zasadniczą. Szlacheccy posłowie kierowani przez marszałka Stanisława Małachowskiego, przywódcę stronnictwa patriotycznego Ignacego Potockiego oraz sekretarza królewskiego Hugona Kołłątaja przy współudziale króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zmienili ustrój Rzeczypospolitej. Konstytucja całkowicie odwróciła zasady organizacji państwa likwidując prawa kardynalne stanu szlacheckiego, które powodowały wewnętrzny bałagan i umożliwiały państwom zaborczym decydowanie o tym, co działo się w naszej ojczyźnie. Zniesiona została wolna elekcja, zamiast której wprowadzono dziedziczność tronu w ramach saskiej dynastii Wettinów, panującej w Polsce do 1763 r. Najgorszy przejaw złotej wolności szlacheckiej, czyli liberum veto został zastąpiony głosowaniem większościowym, co zapobiegało paraliżowi władzy ustawodawczej. Ustawa zasadnicza wprowadzała sprawną władzę wykonawczą na czele z królem, umożliwiała systematyczne opodatkowanie mieszkańców i uzyskanie funduszy na armię potrzebną do obrony przed inwazją zewnętrzną. Prawa obywatelskie zarezerwowane dotychczas dla szlachty zostały rozszerzone na stan mieszczański zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami tzw. prawa o miastach.
Konstytucja 3 Maja to wielkie dzieło polskiego oświecenia i mimo iż obowiązywała tylko kilkanaście miesięcy jest naszą dumą. Została unieważniona w wyniku wojny 1792 r. i II rozbioru, stanowiła jednak jasny promień nadziei i świadectwo patriotyzmu w okresie upadku państwa. Po odzyskaniu niepodległości w 1989 dzień 3 maja jest znów świętem narodowym.
Twórcy Konstytucji 3 Maja : Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj